|
اصول طراحی فضای سبز شهری و پارکهای جنگلی
|
پارک سیتروئن
سولماز مصباح - کارشناسی ارشد معماری منظره از دانشگاه تهران
Mesbah[at]Landscape[dot]ir
چکیده
با توجه به نیازروحی و جسمی انسان به پارک و فضای سبز بخصوص در شهرهای صنعتی و بزرگ، طراحی این فضاهااز اهمیت بالایی برخورداراست. لذا نقد و بررسی نمونه های ساخته شده ومطالعه تاثیر آن بر استفاده کنندگان این فضاها می تواند برای طراح این امکان را فراهم سازد تا در طراحی فضاها اشتباهات موجود را تکرار نکند و از نکات مثبت طرح بهره ببرد. این پارک محصول نهضت مدرنیته است که نگاهی متفاوت به عناصر پارک دارد. بکارگیری مصالح جدید، طرح کاشتی متفاوت وتوجه به پویایی و حرکت در طراحی اجزاء آن از خصوصیات این پارک است که دراینمقاله سعی شده است این نکات مورد بررسی قرار گیرند.
کلید واژه
1-گلخانه 2-پارک سیتروئن 3-تنوع کاشت 4-پست مدرن
1- پارک
1-1- تاریخچه پارک
در سال 1972 پس از انتقال کارخانه سیتروئن قرار شد از زمین این کارخانه برای برگزاری نمایشگاه جهانی سال 1989 فرانسه استفاده شود و کاربری شخصی برای آن در نظر گرفته نشده بود.
وجود کارخانه در زمینهای اطراف تاثیرات بسیاری گذاشته بود و موجب بوجود آمدن کاربریهایی متناسب با کارخانه شده بود بطوریکه در شمال انبار کالاها، در جنوب ایستگاه حمل بار با کشتی ، در شرق خانه های کارگاهی، در غرب رودخانه سن که مرکز تجارت ذغال و مشتقات آن بودکه با انتقال کارخانه کاربری این اراضی نیز حذف شد و مساحت زمین سه برابر گشت و قرار شد یک پارک عظیم با تعدادی دفتر کار و کاربری مسکونی در نظر گرفته شود. در مسابقه ای که برگزار شد دو گروه طراحی این پارک را به عهده گرفتند. [i]
طراحی قسمت شمالی که شامل باغ سفید(17)-گلخانه بزرگ(8)- گلخانه های کوچک(5)- باغ متحرک(4)- پارکهای موضوعی (5) توسط
Gilles clement & Patrik burger انجام شده است و قسمت جنوبی پارک نیز توسط گروه دیگری Alain Provost&Jean fracais jordy &partner)) طراحی شده است که این بخش شامل باغ سیاه(17)- چمن مرکزی(6)- باغ صخره ای(3)- کانال(14)می باشد. [ii]
2-1-مشخصات پارک
مساحت این پارک 13 هکتار است که ساخت آن 7 سال به طول انجامیده است.(1992-1985) [iii]
این پارک مانند باغ گیاه شناسی(
jardin des planet) و مقبره ناپلئون (champ de mars) یک دید به سمت چپ ساحل پاریس باز می کند.
3-1-مقیاس پارک
این پارک یک پارک شهری است بطوریکه همه مردم آن را می شناسند، محل قرارگیری آن بسیار خوانا است و دسترسی نیز آسان است، درضمن این پارک جایگزین کارخانه ای شده است که همه پاریسیها آن را می شناختند و وجود بیمارستان (تصویر 1) در همجواری پارک نیز عاملی است که باعث شده است مردم از وجود این پارک در سطح شهر آگاه شوند و بتوانند رود سن را از زاویه این پارک تماشا کنند.
4-1-طراحی پارک
خواسته شده بود که این پارک شبیه باغ فرانسوی یا انگلیسی باشد.
زیر تقسیمهای باغ لوکزامبورگ را داشته باشد (باغ لوکزامبورگ در قرن هفدهم ساخته شده است و 25 هکتار مساحت دارد از فضاهای بسیار مطلوب پاریسیها است بطوریکه همیشه بسیار شلوغ است بخصوص بعد از ظهرها (www.parisdiges.com) ) ولی به آن خشکی نباشد.
پس وقتی روی زمینی که نصف مساحت آن بود باید کار می شد فضاها طوری باید طراحی می شدند که یاد آور قرنهای گذشته بودند لذا طراحان با تغییر تصاویر اصلی آنها را دوباره بازآفرینی کردند. [iv]
تنوع گیاهی در پارک وگلخانه ها و نیز باغهای موضوعی با رنگهای متنوع بنوعی یادآور تنوع گیاهی باغ لوکزامبورگ است.
2- اجزاء پارک
1-2-گیاهان
گیاهان یا به صورت مدرن در پارک وجود دارند مثلا"درخت ساجی که به عنوان ستون در نظر گرفته شده است، یا به صورت سنتی (گیاهان هرس شده ولی نه به صورت گل و یا حیوان) و یا گیاهان پیوندی جدید.
گیاهان نایاب در بیست باغ که بسیار اسرارانگیز هستند. کاشت و نگهداری این گیاهان در چنین زمینهای باریکی بسیار جالب است.
گیاهان فقط به عنوان یک عنصر پرکننده فضا ویک عنصر فرعی در مقابل طرح قرار ندارند بلکه طبیعت بخاطر معرفی خودش مهم است و از هر موتیو پنهانی مبرا است یعنی نه نشان دهنده مسیراست، نه مانع دید و نه معرفی کننده یک محل ویاافسانه ای. آنچه اهمیت دارد و مبنای اصلی طراحی پارک است گیاه و زندگی گیاه است.
انتخاب گیاهان با در نظر گرفتن عوامل زیر می باشد:
روشنایی و تراکم گیاهان (باغ سیاه)
رنگ (باغهای موضوعی)
فصل گلدهی (باغ سفید)
رشد (باغ متحرک)
خاک
قرارگیری در مقابل آفتاب
قرار گیری مناسب گیاهان باعث می شود که گیاهان بخوبی در ذهن مردم باقی بمانند.
تصویر 11-باغ لوکزامبورگ ونگاه سنتی به گیاه
فضای سبز مرکزی که به عنوان فضایی برای تجمع مردم است. مقیاس این فضا کلان است.
باغهای متحرک که در انتهای شمالی پارک قرار دارند و هر روز یک منظره جدید را بوجود می آورند زیرا طبیعت آنها تحت کنترل نمی باشد.
باغ سیاه که از گیاهانی تشکیل یافته که برگهای آنها تراکم بالاورنگ تیره ای دارند وبا کفسازی مرکز این باغ در تضاد هستند (تصویر13(. این باغ شبیه گودال باغچه های ایرانی است.
باغ سفید که در هنگام گلدهی کاملا سفید می شود و محلی برای بازی بچه هاست.
قرار دادن ساختمانی با نمای آئینه ای که حضور گیاه را تشدید می کند.
گلخانه ها
2-2-آکس وسط
این آکس بدون اینکه دید به سوی سن رامحدودکند آن را مرزبندی می کند و با عبور از وسط باغ و مصالح ماسونری بیان کننده ارتباط معمار با معمار منظر است. [vii]
3-2-گلخانه ها
1-3-2-گلخانه های بزرگ
کنار هم قرار گرفتن چوب، سنگ، شیشه وفلزحالت تعادل طبیعت ومصنوعات را نشان می دهد.
فواره های مقابل نیز نشان دهنده تضاد- حرکت و پویایی طبیعت در مقابل عدم حرکت سنگ و معماری است. [viii]
اولین گلخانه ها در قرن 19 بعد از انقلاب صنعتی و بکارگیری شیشه و فلز بوجود آمدنددر گلخانه هاطبیعت از شیشه ها به پارک می رود و بر می گردد.
از این قرن است که گیاه به تنهایی مطرح میشود بطوریکه گل به عنوان یک عنصر زیبا درون گلدان قرار می گیرد و علم باغبانی نیز پیشرفت می کند.
از 6 متریال مختلف که بیانگر موضوع هر پارک است استفاده شده است که عبارتند از طلا- نقره- مس- کرم و... وگیاهان نیز به نوعی از نظر رنگ مشابه انتخاب شده اند.
این6 رنگ بیانگر6 حس می باشند
قرمز چشایی
نارنجی لامسه
سبز شنوایی
آبی بویایی
نقره ای بینایی
طلایی ششم
متاسفانه در هیچ منبعی توضیحی در این باره داده نشده است ولی به نظر من شایددرهر کدام از این باغها حس نسبت داده شده بیشتر تحریک می شود.
این باغها انسان رابه دنیای دیگری می برند جایی که گیاهان تعیین کننده وبیان کننده محیط می باشندو فضا را تفسیرمی کنند.
این باغها یادآور باغهای سنتی مصنوعی قرن19هستند.
بر خلاف تصور ما از فضای باز هر کدام از این آکسهابعنوان یک واحدمستقل در معماری منظر می باشند.مقیاس این باغها بر اساس محل دید متفاوت است بطوریکه اگر از روی پل دیده شود مقیاس آن کلان است و نشان دهنده نظم عمومی هرکدام از این واحدها با کل است اما اگردرون این باغها باشیم مقیاس خرد است و آنچه مورد توجه است مشخصات گیاه و عناصر واقع در باغ است. [x]
4-2-آب
یکی از اساسی ترین عناصر در پارک است که به اشکال متنوعی وجود دارد.
آبفشان (بین دو گلخانه)
آبشار
کانال
آبنماها
که هیچ کدام شکل سنتی پیشین را ندارند بلکه در جهت معرفی خود ونشان دادن جهش- حرکت و پویایی طبیعت در کنار معماری وگیاه قرار داده شده اند.همجواری سنگ و درخت وآب حضور باغ را به نمایش می گذارد.
5-2- مبلمان
روحیه حرکت و پویایی در مبلمان پارک نیز مشهود است که البته در حقیقت این تغییر نگاه به انسانرا نشان می دهد زیرا تا قبل از مدرنیته در پارکها صندلی واجزایی که در خدمت مردم باشد وجود نداشت چه برسد به طراحی صندلی پارک با این جزئیات.
3- تحلیل
خطوط هندسی منظم در طراحی پارک یادآور اصول مدرنیسم است ولی توجه به باغ لوکزامبورگ و الگو گرفتن از آن، ساخت گلخانه هاو نیز نگاه نوبه عناصر پارک(آب، گیاه و معماری)اصول پست مدرنیسم را بیشتر متجلی می کند.
این پارک محیطی خشک را حاصل نکرده بلکه تنوع دراکثر نقاط آن دیده می شودو بیشترین تنوع در نوع گیاهان این پارک است که در حقیقت الگوی اصلی خود را از باغ لوکزامبورگ گرفته است ولی با نگاهی متفاوت.
این پارک دیگر یک پارک انگلیسی یا فرانسوی نیست بلکه یک کانسپت جهانی دارد که امکان رویارویی با مناظر جدید را فراهم می کند.
4- منابع
A+U,serial no.309,no.6,jun 1996,p(28-35)
lotus,no.87,1995,p(6-31)
larca,serial no.75, oct 1993, p(40-45)
Abitare,serial no.375, jul-aug 1998,p(110-115)
topos,serial no.2,jan 1993,p(76-79)