اصول طراحی فضای سبز شهری و پارکهای جنگلی

درختان و درختچه های ایران ( درختان همیشه سبز)

اهميت اين‌گونه درختان در باغ ايراني، بيشتر ايجاد سايه و زيبايي است. اينگونه درختان كه اكثراً غير مثمر هستند بيشتر در محور اصلي باغ كاشته مي‌شدند. در اينجا انواع درختان به ترتيب اهميت آنها در باغ ايراني معرفي مي‌گردند منابع مورد استفاده در اين مبحث‌، باغهاي ايراني ( پيرنيا، محمد كريم ) باغ ايراني (دانش دوست‌، يعقوب ) باغ ( ابوالقاسمي، لطيف ) گياهان پهن برگ مقاوم به شرايط نامساعد( يارايي‌، رامي) فلور ايران ( قهرمان‌، احمد ) و كتاب TREES Coombes,Allem هستند.



1- سروها: Cupressus Cupressaceae :

تيره 1-1- سرو ناز:Cupressus sempervirns داراي تاج مخروطي شكل و زيباست و ميوه آن به صورت كروي است. برگهاي فلسي و متراكم دارد و نوك آن به سمت بالا قراردارد. زربين C.V var. horizon tallis با انشعابات فرعي و افقي و سرو شيرازC.v .var. Fastigiata كه بعنوان گياه تزئيني در باغهاي تاريخي و در محورهاي اصلي كاشته مي‌شده و به باغ زيبايي خاصي مي‌بخشيده‌اند، از واريته‌هاي سروناز هستند.

 1-2- سرو نقرهاي: Capressus arizonica داراي برگهاي نقرهاي است . بومي ايران نمي باشد. ولي در باغها كشت آن ديده شده است و ارتفاع آن به 8 متر مي رسد.

1-3- سرو خمره‌اي Bieta orientalis داراي برگهاي فلسي شكل است. رنگ عمومي آن سبز و روشن است كه در زمستان كمي تغيير رنگ مي‌دهد. بعنوان پرچين هم از آن استفاده مي‌شود. ميوه آن مخروطي كوچك است. از2 الي 5 فلس تشكيل شده كه در كنار هر فلس دو دانه قرار گرفته است. سروها از گونه‌هاي رايج در باغ‌هاي ايراني هستند و در اكثر باغهاي تاريخي بويژه در باغهاي شيراز، باغ فين كاشان و باغ شاهزاده ماهان مشاهده مي‌شوند.



2- چنار: درختي پهن برگ و خزان كننده‌، با پوست روشن (خاكستري) است. ارتفاع آن به 25 متر مي‌رسد. ميوه آن كركدار وگرد و داراي دنباله است. دنباله ميوه‌ها اكثراً بين 6تا 8 سانتي‌متر است .ميوه آن در پاييز مي‌‌رسد. برگها با پهنك داراي 5 تا 7 قطعه دندانه‌‌دار هستند. گرده آن باعث آلرژي در افراد مي‌شود مهمترين گونه آن P.orientalis است كه در باغهاي قديمي در مناطقي مانند تهران رواج بسيار داشته است و اصولاً تهران در قديم چنارستان بوده است. از گونه‌هاي ديگر آن مي‌توان به P.hispanica و P.aceiflia اشاره كرد.



3-كاج ايرانيPinus eldarica Pinaceae(Abistacaea) : تيره درختي بزرگ با ميوه مخروطي شكل است كه ارتفاع درخت به 20 تا30 متر مي‌رسد. شاخه‌هاي آن نسبتاً بلند هستند برگهاي آن دائمي با يك رگبرگ مي‌باشد. دانه گرده ( ميكروسپور: اندام توليد مثلي نرگياه) آن داراي بادكنك است كه موجب تسهيل در عمل گرده افشاني مي‌گردد. دستگاه ماده مخروطي شكل و بر روي آن برگه‌هاي متعددي موجود است كه آنها را برچه ( كوچكترين واحد مادگي) مي نامند، درون آن تخمك )مگاسپور: اندام توليد مثلي ماده گياه ( قرار دارد. چوب آن صمغي است و مصارف صنعتي دارد. اين گونه گياهي از حلب وارد ايران شده است. از گونه‌هاي ديگر كاج كه در باغها كاشته مي‌شوند: كاج جنگلي P.sylvestris‌، كاج كاشفي P.longifolia‌، كاج سياه P.laricio مي‌باشد. كه اكثراً بومي ايران نمي‌باشند. در بيشتر باغهاي تاريخي و در اكثر نقاط كشور به جز جنوب و حاشيه خليج فارس اين گونه گياهي وجود دارد.



4- صنوبرPopulus spp Salicacea : تيره اين درخت داراي ريشه‌هاي سطحي بوده ولي رشد آنها بسيار عالي است و دركمتر از15 سال به ارتفاع 25 متر مي رسد. خزان كننده‌، پهن برگ و تك پايه(دانه گرده و مادگي روي يك گياه تشكيل و لقاح صورت مي گيرد) است. گلها منفرد، اكثراً كركدار، و با گل آذين(طرز قرارگرفتن گلها روي ساقه و يا شاخه) خوشه‌اي بوده و ميوه‌ها كركدار است. گونه هاي آن عبارتند از:

 4-1- سپيدار: P.alba درختي است ستوني شكل و بلند. پشت برگها روشن‌تر است و نقره‌اي رنگ مي‌باشد ارتفاع آن 25-18 متر و بسيار مقاوم است. در باغهاي تاريخي و قديمي زياد كاشته مي‌شده است چه بعنوان باد شكن در حاشيه‌ها و بعضاً در مسيرهاي اصلي نيز كاشته مي‌شد.

 4-2- صنوبر خاكستري: P.canescens ارتفاع آن به 30 متر مي‌رسد. اندازه برگ آن با سپيدار تفاوت دارد. پوست تنه آن خاكستري مايل به زرد مي‌باشد.

4-3- تبريزي:( اشالك‌، صنوبرآسيايي، صنوبر لمباردي)P.nigra var Italica از درختان با ارتفاع زياد و زيبا مي‌باشد. معمولاً در كنار باغها كاشته مي‌‌شده است. برگهاي آن لوزي شكل و زيبا كه درازي برگها بيش از پهناي آن مي باشد. در پاييز به رنگ زرد قناري در مي‌آيد. 4-4- صنوبر لرزان: ( آشنگ ) P.tremula برگهاي آن شبيه نارون است.


4-5- پده P.eupratica مخصوص نواحي گرم است.



5- نارون ( وسك‌، قره آغاج )Ulmus Ulmaceae : تيره درختي است با پوست شكافدار، برگهاي متناوب، خزان كننده و رگبر‌گهاي شانه‌اي، دمبرگ كوتاه، پهنك معمولاً در قاعده مورب‌، حاشيه‌اي اره‌اي مضاعف يا ساده. گوشوارك( زائده اي درقاعد ه برگ كه معمولاً زير برگ قرار دارد) ريزان دارد. گلهانر- ماده ( اندام جنسي نروماده روي يك گل قراردارد )يا تك جنسي(گلهاي نر و ماده از يكديگر جدا هستند)‌، قبل از ظهور برگ ظاهر مي‌‌شود. پوشش گل، استكاني ( منظور شكل گل آذين است) و داراي 4 تا 8 لوب است. پرچمها( اندام نر گياه) داراي ميله باريك و طويل هستند، ميوه فندقه بالدار( سامار: دراين نوع ميوه‌ها ( اپيدرم (پوست خارجي) يك تخمدان رشد كرده و به صورت زائده‌هاي بال مانند در مي‌آيند) بوده بال‌‌ها در انتها شكافدارهستند. تشكيل ميوه 3 تا 4 هفته بعد ازگل دهي انجام مي‌گيرد. در نواحي شمال، شمال غرب و شمال شرق ايران بيشتر ديده مي شود . خصوصاً درتهران بسيار زياد كشت مي شود.

5-1- نارون چتري:Ulmus umbraculifera برگها متقارن و داراي قاعده تقريباً قلبي شكل بوده و نوك داندنه ها تيز نيست. فصل گل‌دهي اواخر زمستان بوده و گياه متعلق به بخشهاي مركزي فلات ايران است. گونه‌‌هاي نارون

 5-2- ملج U. Montana 5-3- اوجا U. Campestris


ساير درختان سايه‌دار:


1- آزاد: Zelkova Carpini folia Ulmaceae : تيره درختي بلند به ارتفاع تا 35 متروداراي برگهاي بيضي شكل به طول حدود 8 و عرض 4 سانتي متر است.برگها اكثراً نوك هستند اما انواع نوك تيز نيز درآنها مشاهده شده است. حاشيه برگها ساده بدون كنگره‌، اما گاهي دندانه‌هاي هلالي كند درآنها مشاهده مي‌شود. سطح فوقاني برگ نرم وسطح زيرين آن تقريباً بدون كرك است. پوست درخت خاكستري تيره است. دمبرگها كوتاه1‌،2و حداكثر 3 ميلي متر است. فصل گل‌‌دهي آنها اوايل بهار است. در شمال ايران زياد به چشم مي‌خورد و بيشتر درختي جنگلي محسوب مي‌شود.



2- داغداغان (تا): Celtis spp. Ulmaceae: تيره درخت يا درختچه‌اي با پوست صاف است كه پوست آن به آساني جدا نمي‌شود. برگها متناوب‌، خزان كننده، داراي 3 رگبرگ مشخص در قاعده هستند. دمبرگ آنها مشخص است. گلها نرو ماده و از هم جدا يا به صورت هر ما فروديت (نرماده) مي‌‌باشد. زمان پيدايش آنها تقريباً همزمان با زمان پيدايش برگهاست.گلها در ماده‌ها منفرد و در نرها مجتمع هستند. ميوه آن شفت، (داراي ميانبر ضخيم و گوشتي درونبر استخواني)‌، كروي يا تخم مرغي بوده، دمگل آن مشخص وهسته آن سخت است. از درختان قديمي بومي ايران است.



3- زبان گنجشگ: (ون) Fraxinus excelsior Oleaceae : تيره شاخه‌هاي آن به سرعت به صورت عرضي رشد مي كنند. برگهاي آن ريز و كوچك بوده و به برگچه‌هايي تبديل مي‌شوند. در بهار به برگ مي‌نشيند. ارتفاع آن گاهي به 18 متر مي‌رسد. ميوه آن در تابستان ظاهر مي‌شود. درختي مقاوم با عمر طولاني است. دو واريته(Variety ) دارد: F.excelsior Var Jaspidea F.excelsior Var pendula در باغها در مسيرهاي فرعي كاشته مي‌شده است و سايه مناسبي دارد.



4- توس ( غان)Betula pendula Betu laceae : تيره درختي است خزان كننده و با رشد زياد. برگهاي آن نوك تيز و دندانه‌داراست. در پاييز رنگ برگها متمايل به زرد مي‌‌شوند. چوب اين درخت بسيار محكم است. بهتر است در نزديك درختان سبز خصوصاً سوزني برگان كاشته شود تا جلوه بيشتري پيدا كند. عمر اين درخت كم است. در هر نوع خاك بعمل مي‌آيد. محيط آفتابي يا نيم سايه‌دار را مي‌پسندد. پوست زيبايي دارد كه معمولاً به رنگ سفيد است



5- راش ( آلش‌، راج، مرس) Fagus sylvatica Fagaceae : تيره درختاني پهن برگ و خزان كننده با چوب صنعتي هستند كه برگهاي بي‌دندانه يا كم داندانه و گلهاي نر نزديك به هم دارند و همانند سنبله‌هاي توپي، 1 تا3 ميوه در گريباني(پوشش گل كه گلبرگها را در بر مي‌گيرد) چهار برگه خاردار بوجود مي‌آيد. ارتفاع آنها تا 30 متر و گاهي بيشتر مي رسد و شاخه‌هاي فرعي زياد و برگهاي سبز براق آنها در پاييز زرد مي‌شوند. دندانه برگها ملايم است. بعنوان پرچين يا حصار هم مي‌توان از آن استفاده كرد.



6- بيد معمولي:Salix alba Salicaceae : تيره بزرگترين بيد است كه ارتفاع آن به 15 متر مي‌رسد. برگهاي آن دراز و باريك و ميوه آن كم و بيش بدون كرك است. گونه S.chrysocoma يا بيد مجنون كه خيلي سريع رشد مي‌كند. در باغ ايراني كمتر مورد استفاده قرار مي‌گيرد به طور كلي از بيد در جاهايي كه سايه وجود داشته استفاده مي‌گرديده و هرگز كنار استخر يا در مسيرهاي اصلي باغ كاشته نمي‌شده است.



7- بيدمشك : Salix aegyptica Sali caceae:تيره داراي گلهاي سفيد يا خاكستري بسيار معطر است. ازگل آن عرق بيدمشك تهيه مي شود كه استفاده داروئي دارد و استفاده از آن درگذشته بسيار معمول و متداول بوده است. اين درخت از جمله گياهاني است كه به جز جنبه زيبايي آن، داراي استفاده هاي فراوان ديگري نيز مي‌باشد.



8- درخت ابريشم:(شب خسب)Albizia julibrissin Mimosacae: تيره ارتفاع اين درخت به 8 متر مي‌رسد پوست آن خاكستري تيره است و برگهاي شانه‌اي دارد. محور برگ به طول 10تا 28 سانتي متر داراي يك غده در قاعده دمبرگ بوده و در محل بين آخرين جفت شانه‌‌،(برگهاي مقابل هم )گوشوارك دارد. شانه هاي برگ به تعداد 4 الي 14 جفت به طول 15 سانتي متر است كه تعداد برگچه هاي آن 10 الي 30 جفت مي باشد. طول برگچه‌ها تا 18 و عرض آنها 3تا7 ميلي متر است. دانه‌هاي گل به تعداد 8 تا 15 عدد بوده و فصل گلدهي آن بين خرداد تا مرداد ماه است و زمان رسيدن ميوه شهريور ماه تا مهرماه است .اين درخت در قديم بسيار استفاده بسيار مرسوم و متداول بوده است. بويژه در تهران كه اين درخت با آب و هواي اين شهر سازگاري دارد. اين درخت درشمال مركز ايران ديده مي‌شود. در شمال و مركز ايران ديده مي‌شود.



9-كهور ايراني: Prosopis Mimosaceae : تيره ارتفاع اين درخت به 10 متر و گاهي 15 متر مي‌‌رسد. پوست آن متمايل به خاكستري رنگ است. خارهايي بامنشأ اپيدرمي( خارجي ترين لايه گياه) دارد كه طول آنها بين 3 تا 7 ميلي متراست. خارها (اكثر درختان مناطق گرمسير خاردارند) معمولاً راست و گاهي خميده است. مخروطي شكل و قاعده آن پهن است.گل آذين آن شبه سنبله به طول 7تا 16 سانتي متر مي‌باشد گلهاي آن زرد، بدون كرك و كاسه گل كوچك است. طول گلبرگها 5/3 تا 5/4 سانتي مترو زمان گل‌دهي اسفند ماه تاس خرداد و زمان رسيدن ميوه خرداد و تير است.



10- ممرز( اولس):Carpinus betulus Mimosaceae : تيره بيشتر در نواحي شمال مي‌رويد و برگهاي آن دندانه داراست. گلهاي نر با خوشه‌هاي دراز همراهند و ميوه‌هاي آن شبيه ميوه رازك هستند. در هر نوع خاك حتي خاكهاي سنگين نيز بعمل مي‌‌آيد و در آفتاب يا نيم سايه بعمل مي‌آيد.



11-اقاقيا معمولي: Robinia psedo acaia Legaminosae :تيره ارتفاع اين درخت به 15 متر مي‌رسد تاج آن گسترده است و برگهاي آن متناوب‌، شاخه‌ها شفاف و قهوه‌اي رنگ هستند، گل آن كاسه اي استكاني، جام سفيد، شيري رنگ معطر و موسم گل آن ارديبهشت مي باشد. اقاقيا درخت مقاومي است كه با انواع آب و هوا سازگاري يافته و در اكثر باغهاي قديمي نيز كاشته مي‌شده است.



12- ارغوانCeris siliquastrum Leguminoseae : تيره درخت يا درختچه‌اي به ارتفاع 5 تا 10 متر با برگهاي قلبي شكل با گل آذين صورتي ارغواني و به شكل خوشه‌‌هاي كوچك است كه ميوه آن نيام (اين نوع ميوه از يك كارپل بوجود آمده و داراي دو رديف دانه است) نام دارد. موسم گل‌دهي آن فروردين و ارديبهشت قبل از پيدايش برگها مي باشد. درگرگان‌، گيلان، نواحي غرب كشور و زياد به چشم مي‌خورد.



13- بيد قرمز: Salix carmanica Salicaeae: تيره درخت كوچكي به ارتفاع 5 متر يا بيشتر است.و تنه آن ضخيم بوده و تا قطر 70 سانتي متر مي رسد. پوست آن خاكستري مايل به سياه با شكافهاي طولي عميق و شاخه هاي باريك كم و بيش آويخته است. پوست شاخه ‌هاي جوان يكساله در پاييز و زمستان ارغواني و قرمز مي‌شود. گل اين درخت‌، تك جنسي‌، سنبله (به حالت خوشه سنبل)‌، تنك و سبز مات است. در نواحي خشك و كوهستاني‌، جنوب شرقي‌، بخش مركزي غرب آذربايجان و غرب ايران و كرمان، يزد‌، اصفهان، آذربايجان، اروميه و كرمانشاه انتشار دارد.



14- ختمي: Althea tehranica Malvaceae :تيره گياهي است پايا و پوشيده از كرك. ساقه آن به ظاهر فاقد كرك ولي پوشيده از كرك ستاره‌اي است. برگها به صورت سر نيزه‌‌اي پهن و گل به رنگ بنفش متمايل به قرمزاست. گلبرگها تخم مرغي واژگون و موسم گل‌دهي ارديبهشت تا تير ماه مي باشد. در تهران‌، شميرانات، قلهك، تپه‌هاي ونك يافت مي‌شود.


 

 

 
* نام و نام خانوادگی :
* آدرس ایمیل:
موضوع پیام:
*پیام:

فرم تماس از پارس تولز

ابزار وبلاگ

ابزار رایگان وبلاگ